Μπότηδες, Λαμπριά και Νιοβδόμαδο

 

ΨΗΦΙΔΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΕΡΚΥΡΑΪΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ

Μπότηδες, Λαμπριά και Νιοβδόμαδο

Η Κέρκυρα γιορτάζει με τον μοναδικό δικό της τρόπο τις άγιες ημέρες του Πάσχα. Χιλιάδες συντοπίτες μας με διάφορες ιδιότητες συμμετέχουν  στα πλούσια δρώμενα με τον ιδιαίτερο χαρακτήρα, που κάνουν το νησί μας κορυφαίο προορισμό για τις πασχαλινές αποδράσεις.

Φιλαρμονικές και χορωδίες, φλάμπουρα και σκόλες, επιτάφιοι και λιτανείες των εκκλησιών μας δίνουν  το στίγμα τους στο πλούσιο τελετουργικό των ημερών, ενώ το λαϊκό-θρησκευτικό δρώμενο με το σπάσιμο των μπότηδων κατά την πρώτη Ανάσταση, το Μ. Σάββατο, προσελκύει κάθε χρόνο τα βλέμματα των ντόπιων αλλά και δεκάδων χιλιάδων επισκεπτών.

Με τον όρο μπότηδες δεν εννοούμε σήμερα, μόνο το γνωστό μας πήλινο αγγείο με το μικρό στόμιο, τη μεγάλη κοιλιά και τις δυό χειρολαβές (χερούλια), όπου παλαιότερα αποθηκεύαμε και μεταφέραμε νερό ή κρασί. Αναφερόμαστε σε κάθε λογής πήλινο αγγείο, από πιθάρια μη κερκυραϊκής τεχνοτροπίας έως… γλάστρες!

Με τον μπότη κλείνει το ποίημά του «Ο μοναχός μου πόθος», το 1872, ο Κερκυραίος λογοτέχνης Ιάκωβος Πολυλάς με τους στίχους:

 

Εγώ ούτε πλούτη εζήλεψα, ούτε ομορφιά και νιότη,

κι ούτε τη δόξα θέλω εγώ!

Να ’χω γιομάτο επιθυμώ από κρασί το μπότη.

 

Ο μπότης, ωστόσο, δεν είναι αποκλειστικά κερκυραϊκή λέξη. Η λέξη ακούγεται και στα άλλα νησιά του Ιονίου, μπότι στην Ήπειρο και στην Πελοπόννησο. Είναι εξέλιξη της βυζαντινής (μεσ. ελληνικής) εμπότης (εν + πίνω), που τον βρίσκουμε μικρό στην Αλεξιάδα της Άννας Κομνηνής:

…το άσπρον εμποτόπουλον γεμάτον κρασοβόλι

καθώς και το μικρό του αδελφάκι του στα Πτωχοπροδρομικά (επαιτικό ποίημα Δ΄ του 12^ου αι. στίχ. 300):

 Και καν ας με εγεμίζασιν το εμποτόπουλόν μου…

           Από την ίδια ρίζα προέρχονται το ρήμα εμποτίζω αλλά και, χωρίς την πρόθεση εν, το ποτήρι και το ρήμα ποτίζω.

Η Ανάσταση του Κυρίου, κορυφαία γιορτή της Ορθοδοξίας, γνωστή ευρύτερα με το εβραϊκής προέλευσης όνομα Πάσχα που σημαίνει Πέρασμα, στην κερκυραϊκή ντοπιολαλιά αναφέρεται ως Λαμπριά και ευρύτερα στην Ελλάδα ως Λαμπρή.

            Μια Κυριακή, μια Λαμπριά και μια καλήν ημέρα…

αναφέρει ο πρώτος στίχος μεσαιωνικού κερκυραϊκού τραγουδιστού χορού, καταγεγραμμένου στο χωριό Επίσκεψη της βόρειας Κέρκυρας.

Από το Πάσχα πήρε το όνομά του το ανοιξιάτικο λουλούδι πασχαλιά, ενώ από την Λαμπριά, στην Κέρκυρα, το μικρό αυτοφυές φυτό με τα μικροσκοπικά βαθυκόκκινα άνθη, που το λέμε λαμπριές.

Τη Λαμπριά ακολουθεί το Νιοβδόμαδο (νέα εβδομάδα), η εβδομάδα της Διακαινησίμου, όπου η κάθε μέρα μετά την Ανάσταση παίρνει το επίθετο Νιά (νέα). Νιά Δευτέρα, Νιά Τρίτη κ.ο.κ. Οι μέρες αυτές αποτελούν την αφετηρία εξόδου πολλών αναστάσιμων λιτανειών από τους ενοριακούς ναούς σε ξωκλήσια στην κερκυραϊκή ύπαιθρο, όπου μεταφέρεται το μήνυμα της αναγέννησης της φύσης και απευθύνονται ευχές υπέρ ευφορίας των καρπών της γης. Το έθιμο επεκτείνεται χρονικά για πέντε (5) ακόμη Κυριακές, πριν τη γιορτή της Ανάληψης του Κυρίου.

Μεγάλη γιορτή μέσα στο Νιοβδόμαδο, στην Κέρκυρα, είναι της Παναγίας Ζωοδόχου Πηγής, τη Νιά Παρασκευή, κατά την οποία γιορτάζουν πολλοί ναοί μας, με πρώτον αυτόν της Μονής της Παναγίας της Παλαιοκαστρίτσας όπου, όταν οι συνθήκες το επιτρέπουν, γίνεται και το πρώτο πανηγύρι της χρονιάς.