Άγιοι Θεόδωροι Στρατιάς

Στο προάστιο της Γαρίτσας, αφού διασχίσουμε την οδό Θεόδωρου Δεσύλλα, συναντάμε δεξιά την οδό Αγίων Θεοδώρων, που μας οδηγεί στο ομώνυμο μοναστηριακό συγκρότημα, από το οποίο προέκυψε το τοπωνύμιο που χαρακτηρίζει τη γύρω απ' αυτό περιοχή της Στρατιάς. Η μονή είναι αφιερωμένη στους Αγίους Θεόδωρο Μεγαλομάρτυρα Τήρωνα και Θεόδωρο Στρατηλάτη, εορτάζει όμως μόνο τη μνήμη του Αγίου Θεοδώρου Τήρωνα, ενώ στη μνήμη του Αγίου Θεοδώρου Στρατηλάτη τελείται λειτουργία. Υπάρχει και μία δεύτερη μονή αφιερωμένη στον Άγιο Γεώργιο τον Τροπαιοφόρο, εξ ου και το μοναστήρι αναφέρεται ως:

Αγίου Θεοδώρου του Τήρωνος και Αγίου Γεωργίου του Τροπαιοφόρου.

Το καθολικό οικοδομήθηκε τον 5ο μ.Χ. αι. σε ρυθμό τρίκλιτης βασιλικής, με υλικά προερχόμενα από τον παρακείμενο αρχαίο ναό της Αρτέμιδας. Τα υπόλοιπα κτίσματα της μονής που υπάρχουν ως σήμερα, κατασκευάστηκαν το 16ο και 18ο αιώνα. Το μοναστήρι διέθετε μεγάλη περιουσία, την οποία δήμευσαν οι Δημοκρατικοί Γάλλοι το 1797 και διέκοψαν τη λειτουργία του. Εγκατέστησαν δε στρατιωτική φρουρά στα οικήματα του μοναστηριού, μάλιστα μερικά ισόγεια δυτικά κελιά χρησίμευαν ως φυλακή για τους Γάλλους στρατιώτες. Στα 1816 ο Άγγλος Αρμοστής Τόμας Μαίτλαντ επισκεύασε τη μονή, η οποία επαναλειτούργησε, όπως μαρτυρεί η αναθηματική ανάγλυφη επιγραφή με το οικόσημό του, πάνω από τη βόρεια είσοδο του ναού. Με τους βομβαρδισμούς των Ιταλογερμανών του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, υπέστη σοβαρές καταστροφές. Σήμερα, διατηρείται σε καλή κατάσταση με τη φροντίδα των καλογριών και αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα δείγματα μοναστηριακής αρχιτεκτονικής της Κέρκυρας.

Τοπωνύμια. Γλωσσικές Μαρτυρίες στην Ιστορική Διαδρομή της Κέρκυρας.

Γιώργος Χ. Σουρτζίνος

Αγιάδες (Αλιάδες)

Στο προάστιο στο Μαντούκι συναντάμε το συνοικισμό Αγιάδες, ο οποίος αρχίζει από τη θέση που βρίσκεται η εκκλησία της Παναγιοπούλας, στο μέσο περίπου του Μαντουκιού και τελειώνει στο τρίστρατο όπου ανηφορίζει ο δρόμος για το κεφαλομάντουκο, ενώ δεξιά η οδός Ανδρεά Κάλβου οδηγεί στο Νέο Λιμάνι. Η θέση του προαστίου αυτού παράπλευρα στη θάλασσα και η έλλειψη κτηματικής περιουσίας των κατοίκων, οδήγησε από τα παλαιότερα χρόνια ν' ασχοληθούν επαγγελματικά με την αλιεία, χρησιμοποιώντας μικρά σκάφη, τα οποία ενδεχομένως να έφεραν την αρχαία ονομασία Αλιάδες (αλιευτικά πλοιάρια- ψαρόβαρκες).Από το όνομα αυτών των μικρών πλοιαρίων που χρησιμοποιούσαν οι κάτοικοι της παραθαλάσσιας αυτής περιοχής για την αλιεία, πιθανόν δημιουργήθηκε το τοπωνύμιο Αλιάδες, το οποίο με παραφθορά κατέληξε να γίνει Αγιάδες. Συναφείς προς το Αλιάδες είναι οι αρχαίες : ἁλιεύς, ἅλιος (θαλασσινος), ἅλς (θάλασσα), οι οποίες συνηγορούν κι αυτές για την επικράτηση του τοπωνυμίου σε μια τέτοια περιοχή δίπλα στη θάλασσα.

Ωστόσο, πρέπει να σημειώσουμε ότι κατά το διάστημα της Τουρκοκρατίας στην Ήπειρο, πολλοί κάτοικοι από το απέναντι Θεσπρωτικό λιμανάκι και ψαροχώρι Σαγιάδα, που βρίσκεται κοντά στα Αλβανικά σύνορα, ήλθαν και εγκαταστάθηκαν στην περιοχή Μαντουκιού. Από την ονομασία ή το επίθετο Σαγιάδα ή Σαγιαδινός, που είναι διαδεδομένο στην περιοχή, ενδέχεται να καθιερώθηκε με παραφθορά η ονομασία Αγιάδες.

Ερευνώντας τ' αναφερόμενο τοπωνύμιο παρατηρούμε ότι δεν είναι δυνατόν να προσδιορίσουμε με βεβαιότητα την ακριβή ετυμολογία του.

Τοπωνύμια. Γλωσσικές Μαρτυρίες στην Ιστορική Διαδρομή της Κέρκυρας.

Γιώργος Χ. Σουρτζίνος

Φωτογραφία: Corfu old Photos -1

Αγία Σοφία

Στην αρχή της οδού Βελισαρίου, η οποία οδηγεί στην Εβραϊκή και στην παρακείμενη θέση που υπήρχε μέχρι το 1893 το μεγαλόπρεπο μνημείο της Πόρτας Ριάλας, συναντάμε την εκκλησία της Αγίας Σοφίας ή Αγιά Σοφιά, όπως αποκαλείται από τους κατοίκους. Ο ναός αυτός είναι ο μόνος στην πόλη και τα προάστια αφιερωμένος στην αναφερόμενη Αγία, ο ποίος καθιερώθηκε ως αγιονύμιο της Εβραϊκής συνοικίας, αλλά και η οδός που βρίσκεται πλησίον αυτού και καταλήγει στη Σπηλιά φέρει την ομώνυμη ονομασία. Η εκκλησία χτίστηκε το 1696 από τον ιερέα Αυγουστίνο Δενόρη κι ήταν μικρότερη της σημερινής, ενώ αργότερα με την επέκταση που έγινε σε χώρο που παραχώρησαν οι αδελφές Δεβιάζη και σε σχέδια του αρχιτέκτονα Ιωάννη Χρόνη, πήρε τη μορφή που παρατηρούμε σήμερα. Το 1846 αναφέρεται ως ιδιοκτησία της οικογένειας Γαβαλά, ενώ μετά περιήλθε στους κληρονόμους αδελφούς ιερείς Φώτιο και Νικόλαο Νικολόπουλο (Νικόπουλο).

Από τότε αρχίζει η παρακμή και η εγκατάληψη της εκκλησίας, η οποία σιγά- σιγά ερειπώνεται. Το 1846 η αδελφότητα και συντεχνία τεκτόνων (κτιστών και ξυλουργών) ζήτησε και ανέλαβε με δικά της έξοδα την επιδιόρθωση του ναού, ο οποίος αποπερατώθηκε το 1851 όπως μας πληροφορεί η επιγραφή που βρίσκεται σήμερα στην πρόσοψη της εκκλησίας.

ΟΥΤΟΣ Ο ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ

ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΜΑΡΤΥΡΟΣ ΣΟΦΙΑΣ

ΚΑΙ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΩΣΗΦ

ΑΝΕΚΑΙΝΙΣΘΗ ΕΝ ΕΤΕΙ ΣΩΤΗΡΙΟ

ΑΩΝΑ

Τοπωνύμια. Γλωσσικές Μαρτυρίες στην Ιστορική Διαδρομή της Κέρκυρας.

Γιώργος Χ. Σουρτζίνος

Αγία Μαρίνα, Ανάληψης

Το πολυπληθέστερο είδος των νεοελληνικών τοπωνύμιων είναι τα ναωνύμια (δηλαδή ονόματα εκκλησιών που με τον καιρό γίνονται τοπωνύμια). Ένα από τα πολλά τοπωνύμια, είναι και της Αγίας Μαρίνας, που βρίσκεται στον ομώνυμο λοφίσκο και στο ψηλότερο σημείο της περιοχής της Ανάληψης. Η θέα που προσφέρεται από εκεί είναι πανοραμική, αγκαλιάζει ολόκληρο το βόρειο μέρος του νησιού, την πόλη με τα δύο φρούρια, το λιμάνι, το Νότο μέχρι και την Ήπειρο με το μεγαλοπρεπή ορεινό όγκο της. Το όνομα της κυριάρχησε με το πέρασμα του χρόνου ως τοπωνύμιο. Μπροστά από την είσοδο της εκκλησίας, τοποθετήθηκε στα 1957 από την <<Πανελλαδική Επιτροπή 200ετηρίδος Νότη Μπότσαρη >> αναμνηστική στήλη του Γεωργίου Νότη Μπότσαρη, ο οποίος δολοφονήθηκε εκεί, το 1806, από Αλβανούς κατ' εντολήν του Αλή Πασά και ετάφει στον περιβόλο της εκκλησίας.

Τοπωνύμια. Γλωσσικές Μαρτυρίες στην Ιστορική Διαδρομή της Κέρκυρας.

Γιώργος Χ. Σουρτζίνος

Λόφος Αβράμη

Νοτιοδυτικά του Νέου Φρουρίου προβάλλει ο λόφος Αβράμη, στην κορυφή του οποίου βρίσκεται το κτήριο του πρώην Γηροκομείου, από το οποίο η περιοχή αυτή αποκαλούνταν παλαιότερα << Βουνό των φτωχώνε >>. Στη θέση αυτή μετά την πολιορκία των Τουρκών του 1716, μ΄ εντολή και επίβλεψη του Στρατάρχη Σχολεμβρούργου, κτίστηκε το γνωστό φρούριο Αβράμη ή όπως αναφέρεται από τους ιστορικούς περιηγητές, σε διάφορες εποχές, Αβράμειον, Αβραάμ και Αβραμίου. Το τοπωνύμιο Αβράμη προέρχεται από την ομώνυμη οικογένεια ευγενών που διέμενε εκεί και η οποία ήταν γραμμένη στο Libro d' Oro από το 1490. Με την πολιορκία της Κέρκυρας από τους Τούρκους το 1537, καταστράφηκε και το επιβλητικό λόγω θέσης και μεγαλοπρέπειας πολυτελέστατο μέγαρο Αβράμη, ενώ πριν την καταστροφή είχε εγκατασταθεί εκεί ο διαβόητος Τούρκος πειρατής, ναύαρχος Χ. Βαρβαρόσα. Με την Ένωση της Επτανήσου και πριν αναχωρήσουν από την Κέρκυρα οι Άγγλοι, στις 18 Φεβρουαρίου 1864, υπό τον ήχο της σάλπιγγας ανατίναξαν το φρούριο Αβράμη. Οι πέτρες εκτοξεύτηκαν μέχρι το προάστιο Σαρόκο, προκαλώντας φθορές στις γύρω κατοικίες, ενώ πλήθος κόσμου παρακολουθούσε με θλίψη την καταστροφή των ιστορικών και ένδοξων κερκυραϊκών οχυρών.

Τοπωνύμια. Γλωσσικές Μαρτυρίες στην Ιστορική Διαδρομή της Κέρκυρας.

Γιώργος Χ. Σουρτζίνος